Over het einde

Maandagavond, 8 maart is mama overleden. Het is plotseling heel snel gegaan: anderhalve week eerder had ik met haar nog een wandelingetje in de wijk gemaakt, was ze nog een ijsje gaan eten en naar de markt geweest met haar beste vriendin. Er was geen tijd om afscheid te nemen; in al mijn naïviteit zag ik ons nog wel tal van uurtjes samen breien of haken en babbelen.

We waren bij haar toen ze haar laatste adem uitblies, na twee dagen waken aan haar bed, een ervaring die ik niet licht zal vergeten (en ook niemand toewens om ooit mee te maken). Dat is mijn enige troost: dat ze niet alleen was en zelf niet meer heeft hoeven afzien.
Dat het lijden eindelijk voorbij is.

En toen begon de hele rompslomp om de begrafenis te regelen, die één week later zou plaatsvinden. ‘Gelukkig’ waren net de coronamaatregelen versoepeld en konden we vijftig in plaats van vijftien mensen uitnodigen. Behalve speculeren over wie die vijftien mensen dan zouden zijn, dat ze gecremeerd wilde worden en dat er geen kerkelijke dienst moest zijn, was er niets vooraf besproken of geregeld.
De foto voor op het rouwprentje was snel gekozen: een herfstig portret dat de fotograaf op mijn trouwdag toevallig van haar maakte.

Drie dagen krijg je in België voor het overlijden van een ouder of partner. Drie luttele dagen. En ik kan u verzekeren dat dat bijlange niet genoeg is om alles rond te krijgen. Bovendien heb je tussendoor amper de tijd om te ademen, laat staan te beginnen met rouwen. Mijn vader kreeg het ene telefoontje na het andere en moest zelf ook heel wat in orde brengen.

Met z’n drieën gingen we langs de begrafenisondernemer om alle praktische dingen te overlopen en vanaf dan kwamen we in een rollercoaster terecht: gaan groeten, gaan kijken op het kerkhof hoe zo’n urnegraf er juist uitziet; een halve dag spenderen aan het aanleggen van een adressenlijst en een lijst met de genodigden (mijn mama kende veel mensen: veel collega’s, veel vrienden en kennissen die wij echter niet allemaal kennen); piekeren over de namen die op de rouwbrief moeten komen, het tekstje kiezen voor op de rouwbrief; enveloppen schrijven, brieven versturen of in de bus gaan steken bij mensen thuis; gaan groeten; een bloemstuk kiezen, muziek kiezen; nog eens gaan groeten (= haar voor de allerlaatste keer zien)…

Eens het gras afrijden en letterlijk uitwaaien in de tuin, foto’s kiezen (uit een archief van duizenden foto’s) voor tijdens de dienst, tussendoor al eens een huilbui of vijf (al vind ik het nog altijd moeilijk voor te stellen dat ik niet straks op mijn fiets stap, haakwerk onder de arm, om bij haar in de living te gaan zitten), piekeren over een outfit (want ik had enkel drie jeansbroeken en blijkbaar is jeans not done op een begrafenis?), met mijn papa een ‘deftige’ jas gaan kopen en voor mezelf dan maar snel snel een zwarte broek, … en toen was het plots de dag van de begrafenis.

Intussen stroomden de condoleanceberichten binnen. Ik heb nooit beseft hoeveel zo’n bericht, ook al is het één zinnetje, deugd kan doen. Al die mensen die zich mama herinneren, die aan haar en aan ons denken… Als er vroeger in onze wijde omgeving een overlijden was, had ik altijd zoiets van: een kaartje sturen met één of ander van het internet geplukt cliché erop, wie heeft daar nu iets aan? Ik weet nu wel beter (en ik voel mij schuldig voor alle genegeerde overlijdens van vroeger, ook al wist ik in al mijn naïviteit natuurlijk niet wat voor een impact dat heeft op de nabestaanden). Het is een kleine moeite voor de schrijver en een hart onder de riem van de ontvanger.

De afscheidsviering zelf was heel mooi. We hadden 90 foto’s uitgekozen die tijdens het afspelen van muziek (Afscheid nemen bestaat niet deed de tranen niet druppen maar strómen, danku Marco) werden geprojecteerd en mama toonden zoals ze was: goedlachs, actief, genietend van het leven en altijd positief.
Er waren enkele vriendinnen van mama die een tekstje voorlazen, en ik. Na lang twijfelen of ik het niet door de ceremoniemeester zou laten doen, maar zo was het juist, zo klopte het: mijn afscheid.

We gingen bij papa thuis pistolets en koffiekoeken eten, een minikoffietafel en niet geheel volgens de regels maar daar lagen wij die weken niet meer wakker van. Het regende die hele dag, een gestage, malse lenteregen. Stonden we daar op het kerkhof onder onze paraplu’s te staren naar mama die was gereduceerd tot een urne. Er waren wel twintig bloemstukken, te veel voor dat kleine graf, maar zo’n mooi zicht. Zoveel warmte, zoveel verdriet.

Shit, het is niet eerlijk. Maar het is wel gebeurd. En nu pas vond ik de woorden om het jullie te vertellen. En misschien vind ik er ooit nog meer om over de laatste maanden te vertellen.